Cukrzyca nie powstaje w jeden dzień

Cukrzyca to jedna z popularniejszych współczesnych chorób metabolicznych. Niektórzy specjaliści zaliczają ją do grona chorób cywilizacyjnych, ze względu na specyficzny – nieodpowiedzialny wręcz – tryb życia większości populacji krajów rozwiniętych oraz rozwijających się. Wyhamowanie procesu rozwoju tejże dolegliwości nie jest trudne, jednakże w dużej mierze zależy od siły woli pacjenta. Przyczyn cukrzycy należy upatrywać zarówno w uwarunkowaniach środowiskowych jak i podłożu genetycznym.

Kiedy trzustka nie pracuje tak, jak powinna

Najogólniej rzecz ujmując, za cukrzycę odpowiada nieprawidłowa przemiana metaboliczna węglowodanów w organizmie człowieka. Ta natomiast zależna jest od stanu funkcjonowania trzustki – narządu produkującego insulinę.

Niedobór bądź nadmiar hormonu odpowiedzialnego za regulację metabolizmu cukrów generuje dalsze problemy m.in. w postaci popularnej choroby cywilizacyjnej. Niewielka część czynników wywołujących powyższe problemu leży w genetyce. Współczesna medycyna nie jest w stanie ingerować w tą kwestie. Duży wpływ na rozwój choroby mają jednak: styl życia, dieta oraz aktywność fizyczna, czyli czynniki środowiskowe.

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1 stanowi około 1 proc. wszystkich zachorowań na cukrzycę i przoduje głównie u jednostek młodych (10-14). Jej rozwój spowodowany jest całkowitą degradacją komórek β trzustki przez autoprzeciwciała organizmu. Mówiąc prościej, jest to choroba autoimmunologiczna. Niszczenie własnych komórek objawia się zaniżonym poziomem bądź całkowitym brakiem insuliny. Poza czynnikami genetycznymi mającymi wpływ na rozwój choroby, kluczowe są tutaj: czynniki środowiskowe, przebyte infekcje oraz występowanie cukrzycy u najbliższych członków rodziny. Podejrzewa się, że kluczowe w jej wczesnym rozwoju są: niedobór witamin D, przewlekły stres, wczesne włączenie do diety mleka krowiego oraz choroby wirusowe.

Cukrzyca typu 2

Najcięższy, a zarazem najczęstszy typ cukrzycy. Jej rozwój uwarunkowany jest przede wszystkim czynnikami środowiskowymi i rozwojem cywilizacyjnym tj. złą dietą oraz nieodpowiednim trybem życia. W przypadku chorych borykających się z tą dolegliwością dochodzi nie tylko do zaburzenia wydzielania insuliny, ale również zaburzenia jej działania. Skłonności genetyczne czy obecność cukrzycy wśród najbliższych członków rodziny grają w jej przypadku znacznie mniejszą rolę. Nadwaga bądź otyłość, złe nawyki żywieniowe, brak aktywności fizycznej oraz podeszły wiek najczęściej odpowiadają za pojawienie się cukrzycy typu 2.

Cukrzyca typu 1 u dzieci

Jeszcze do niedawna cukrzyca była przypadłością wyłącznie jednostek starzejących się. Obecnie chorują na nią również dzieci i to poniżej 15. roku życia. W latach 90. ubiegłego wieku zapadalność na cukrzycę w Polsce wynosiła 3,5/100tys. nieletnich. Po kilkunastu latach wzrosła niemal trzykrotnie. Podobne zjawisko można zaobserwować na całym świecie – ze szczególnym uwzględnieniem państw uprzemysłowionych. Szacuje się, że cukrzyca typu 1 jest najczęściej diagnozowaną chorobą przewlekłą okresu dziecięcego. Pojawienie się objawów klinicznych cukrzycy świadczy o zaawansowanym stadium choroby. Wczesne stadium, w czasie którego dochodzi do degradacji komórek wysp trzustkowych, jest praktycznie niewykrywalne. Niestety, nadal nie wiadome jest, co rozpoczyna ten proces oraz jak go zahamować. Można jednak zauważyć, że podwyższony poziom cukru we krwi wiąże się z podwyższonym stężeniem inspiny, a co za tym idzie, zaburzeniami przemiany materii. Większość dzieci poniżej 15. roku życia chorująca na cukrzycę boryka się jednocześnie z nadwagą bądź otyłością.

Cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciążowa (GDM), podobnie jak cukrzyca typu 1 oraz 2, jest wynikiem zaburzenia gospodarki węglowodanowej, objawiającym się podwyższonym poziomem glukozy we krwi tj. hiperglikemii. Dolegliwość ta odnosi się wyłącznie do kobiet w ciąży, które wcześniej na nią nie chorowały. Wykrycie choroby następuje między 24. a 28 tygodniem ciąży, a w czasie wykonywania obowiązkowego, doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT), potocznie zwanego krzywą cukrową. Cukrzyca ciążowa spowodowana jest wzrostem estrogenu, progesteronu, prolaktyny oraz laktogenu łożyskowego, hormonów będących antagonistami produkowanej przez trzustkę insuliny. Ich nadmiar może upośledzać jej działania, obniżając wrażliwość organizmu na insulinę, a tym samym podwyższając poziom glukozy we krwi. Szacuje się, że 10 proc. zdiagnozowanych w czasie ciąży cukrzyc jest w rzeczywistości niewykrytą wcześniej cukrzycą typu 1 bądź 2.

O ile w przypadku cukrzycy typu 1 pierwsze objawy choroby występują nagle – np. w postaci kwasicy lub śpiączki ketonowej – o tyle przy cukrzycy typu 2 degradacja organizmu trwa bardzo długo. Cukrzyca typu 2 rozwija się stopniowo, często przez wiele lat. Początkowo, gdy stężenie glukozy we krwi jest niewielkie, nie daje żadnych poważnych objawów. Stąd też zaleca się regularne badania poziomu glukozy u pacjentów z grupy ryzyka. Pogłębianie się insulinooporności prowadzi do pierwszych objawów klinicznych choroby: ogólnego osłabienia organizmu, infekcji układu moczowo-płciowego, nadmiernego pragnienia oraz oddawania dużej ilości moczu. Utrzymywanie podwyższonego stężenia glukozy we krwi przez dłuższy okres może prowadzić do znacznego przybrania masy ciała bądź odwrotnie.

Samokontrola w cukrzycy typu 1

Leczenie cukrzycy typu 1 jest procesem żmudnym i nierzadko dla pacjenta męczącym. Nieodłącznym jego elementem jest regularne, częste monitorowanie glikemii. Zaleca się, by osoby walczące z jednostką chorobową sprawdzały cukier kilka raz na dobę: na czczo, przed każdym posiłkiem, przed snem, a także w momencie, w którym podejrzewają hiperglikemie bądź hipoglikemię. Jest to absolutne minimum. W praktyce pacjenci chorzy na cukrzyce wykonują do kilkunastu pomiarów na dobę – zarówno za pomocą glukometrów jak i systemów ciągłego monitorowania glikemii (CGM). Te drugie rozwiązanie jest o tyle dobre, że umożliwia stały monitoring poziomu cukru we krwi – dostarcza więcej danych i pozwala śledzić zmieniający się w ciągu dnia trend.

Samokontrola w cukrzycy typu 2

W przypadku cukrzycy typu 2 poziom pomiaru glukozy we krwi jest równie ważny, co przy typie 1. O intensywności pomiarów powinien zadecydować lekarz prowadzący. Wiele zależy od wybranej metody leczenia. Pacjenci leczeni stałymi dawkami insuliny muszą wykonywać do dwóch pomiarów glikemii na dobę (na czczo oraz po głównym posiłku), raz w tygodniu skrócony profil glikemii oraz raz w miesiącu pełen profil glikemii. W przypadku jednostek stosujących doustne leki przeciwcukrzycowe wymagany jest cotygodniowy skrócony profil glikemii, a pacjentów leczonych dietą comiesięczny. Przy algorytmie wielokrotnych wstrzyknięć insuliny niezbędny jest wielokrotny pomiar glikemii w ciągu doby, według zasad ustalonych przez lekarza. Dodatkowo, każdy chory na cukrzyce powinien dokonać dodatkowego pomiaru: w czasie złego samopoczucia, po nieplanowanym wysiłku fizycznym, przed wejściem „za kółko” samochodu, po spożyciu słodyczy (również słodkich napojów), w przypadku podejrzenia hipoglikemii.

Czy wiesz, że:

Pierwsze wzmianki o cukrzycy – sądząc po opisanych objawach typu 1 – pochodzą z egipskich manuskryptów, datowanych na 1500r. p.n.e.
Cukrzyca typu 2 po raz pierwszy uznana została za chorobę około 400-500r n.e. przez dwóch indyjskich lekarzy Sushrutę i Charaka.
Insulina odkryta została przez kanadyjskich lekarzy oraz badaczy dopiero w latach 20-ubiegłego wieku. Na długo działającą insulinę NPH świat musiał czekać kolejne 20 lat.
Obecnie zidentyfikowano ponad 150 wariantów genów podnoszących ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2.
W przypadku większości Europejczyków – nawet 80 proc. – zachorowanie na cukrzycę typu 2 wiąże się z nadmiarem tłuszczu w organizmie.
Badania dowodzą, że oglądanie telewizji przez co najmniej 2h dziennie zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 o 20 proc.
Najwięcej chorych borykających się z cukrzycą mieszka w Azji.
Ponad 30 proc. osób chorych na cukrzycę nie ma o tym pojęcia.
Cukrzyca jako pierwsza została zakwalifikowana w poczet chorób niezakaźnych, uznawanych w XXI wieku za epidemię.
Zgodnie z aktualnymi prognozami, do 2040 roku co 10 osoba na świecie będzie chorować na cukrzycę.